Wat is psychosociale belasting?

Psychosociale belasting is elke belasting die haar oorsprong vindt naar aanleiding van de uitvoering van het werk en lichamelijke en/of psychische schade als gevolg heeft voor de medewerker. Het is belangrijk om psychosociale risico's in een onderneming waar mogelijk te vermijden of te beperken.

• De bekendste uitingen van psychosociale risico's op het werk zijn stress, burn-out en conflicten verbonden aan het werk en geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk.
• Daarnaast kunnen natuurlijk ook organisatorische kenmerken aanleiding geven tot psychosociale belasting. 

CONFLICT

Een conflict is een situatie waarin twee of meer partijen tegenover elkaar staan door uiteenlopende belangen, behoeften, waarden of zienswijzen, wat leidt tot onenigheid. 

WERKSTRESS

In België wordt stress enkel gedefinieerd in de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) nr. 72 van 30 maart 1999 betreffende het beleid ter voorkoming van stress door het werk, gesloten in de Nationale Arbeidsraad en algemeen verbindend verklaard bij koninklijk besluit van 21 juni 1999 (Belgisch Staatsblad 9 juli 1999):

"Stress is de door een groep van werknemers als negatief ervaren toestand die gepaard gaat met klachten of disfunctioneren in lichamelijk, psychisch en/of sociaal opzicht en die het gevolg is van het feit dat werknemers niet in staat zijn om aan de eisen en verwachtingen die hen vanuit de werksituatie gesteld worden te voldoen."

ORGANISATORISCHE KENMERKEN

Er kunnen meerdere organisatorische zaken aan de basis liggen voor een gevoel van onwelzijn. Oorzaken vinden we dan vaak terug in één of meerdere van onderstaande elementen:

• De arbeidsorganisatie
  De structuur van de organisatie (horizontaal - verticaal), de taakverdeling, de werkprocedures, de beheersinstrumenten, de managementstijl en het algemeen beleid dat in de onderneming wordt gevoerd. 
  
  
• De arbeidsinhoud 
  De taken van de werknemer. De arbeidsinhoud omvat onder meer de complexiteit en de variatie van de taken, de emotionele belasting (relatie met het publiek, contact met leed,...), de psychische belasting (onder meer verbonden aan de moeilijkheidsgraad van de taken), de lichamelijke belasting en de duidelijkheid van de taken.
  
  
• De arbeidsvoorwaarden
  Alles wat betrekking heeft op de modaliteiten van de uitvoering van de arbeidsverhouding, zoals de aard van de overeenkomst en het type werkrooster (nachtarbeid, werken in ploeg, atypische uren,...), de opleidingsmogelijkheden, het loopbaanbeheer en de evaluatieprocedures.
  
  
• De arbeidsomstandigheden
  De materiële omgeving waarin het werk wordt verricht, zoals de inrichting van de arbeidsplaatsen, de arbeidsmiddelen, het lawaai, de verlichting, de gebruikte stoffen en de werkhoudingen. 
  
  
• De interpersoonlijke relaties op het werk 
  De interne relaties (tussen werknemers, met de directe chef, met de hiërarchische lijn,...) en de relaties met derden, de mogelijkheden tot contact, de communicatie en de kwaliteit van de relaties (samenwerking, integratie,...) vallen hieronder.

GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG

• Geweld op het werk
  Elk feit waarbij een werknemer psychisch of fysiek wordt bedreigd of aangevallen bij de uitvoering van het werk (vb. beledigingen, slagen...). Geweld en pesterijen op het werk kunnen gebaseerd zijn op een discriminatiegrond. 
  
  
• Ongewenst seksueel gedrag op het werk
  Elke vorm van ongewenst verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele connotatie dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast, in het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd.
  
  
• Pesterijen op het werk
  Een onrechtmatige opeenvolging van gelijkaardige of uiteenlopende gedragingen gedurende een bepaalde periode, met als doel of gevolg dat de persoonlijkheid, waardigheid of fysieke en psychische integriteit van een werknemer tijdens de uitvoering van zijn werk wordt aangetast. Dit kan leiden tot een bedreiging van zijn functie of het creëren van een vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende werkomgeving. Dergelijke gedragingen kunnen zich uiten in woorden, bedreigingen, handelingen, gebaren of eenzijdige schriftelijke uitlatingen. 
  
  
• Discriminatie
  Mensen anders behandelen, achterstellen of uitsluiten op basis van bepaalde kenmerken of persoonskenmerken. Het kan onder meer gaan om leeftijd, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, een handicap, een fysieke of genetische eigenschap, sociale afkomst, nationaliteit, zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, nationale of etnische afstamming, geslacht, seksuele geaardheid, genderidentiteit, genderexpressie, seksekenmerken, zwangerschap, bevalling, geven van borstvoeding, moederschap, adoptie, medisch begeleide voortplanting, geslachtsverandering, vader- en meemoederschap.