Vlaamse ketenaansprakelijkheid: nieuwe zorgvuldigheidsplicht vanaf 1 januari 2026

In eerdere nieuwsbrieven hebben we reeds geïnformeerd over de nieuwe verstrengde regelgeving in het kader van de Vlaamse ketenaansprakelijkheid. 

We waren nog in afwachting van een besluit van de Vlaamse Regering om te bepalen welke sectoren worden aanzien als zogenaamde ‘risicosectoren’ Recent werd dit besluit gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De bijkomende zorgvuldigheidsplicht zal in werking treden op 1 januari 2026. 

Wat is ketenaansprakelijkheid?
Wanneer je als onderneming beroep doet op een (onder)aannemer kan je aansprakelijk worden gesteld voor de illegale tewerkstelling van derdelanders door de desbetreffende (onder)aannemer. Dit systeem van ketenaansprakelijkheid werd in het leven geroepen om de verantwoordelijkheid van elke schakel te vergroten en illegale tewerkstelling in te perken.

Deze regelgeving is van toepassing op alle ondernemingen, zowel Belgische als buitenlandse, die rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken zijn bij activiteiten die uitgevoerd worden in het Vlaams Gewest. 

Tot voor kort was het vrij eenvoudig om de aansprakelijkheid in te perken. Zo was het voldoende om als aannemer in het bezit te zijn van een schriftelijke verklaring van de rechtstreekse (onder)aannemer waarin deze bevestigde geen illegaal verblijvende derdelanders tewerk te stellen als werknemer of zelfstandige.

Deze verplichting wordt vanaf 1 januari 2026 uitgebreid met een bijkomende zorgvuldigheidsplicht indien er beroep wordt gedaan op (onder)aannemers in bepaalde risicosectoren. 

Voor wie?
Het toepassingsgebied omvat voortaan niet enkel (onder)aannemers, maar ook professionele opdrachtgevers. Opdrachtgevers (natuurlijke personen) die voor privédoeleinden een beroep doen op (onder)aannemers zijn uitgesloten van het toepassingsgebied. 

Er zijn enkel verplichtingen van toepassing voor de rechtstreekse samenwerking met een (onder)aannemer. Zo kan je enkel aansprakelijk worden gesteld voor de illegale tewerkstelling bij een onrechtstreekse (onder)aannemer indien je vooraf op de hoogte was van deze illegale tewerkstelling. 

Er zijn twee mogelijke situaties waarin je aansprakelijk kan worden gesteld voor illegale tewerkstelling bij een rechtstreekse (onder)aannemer. 

Situatie 1: jouw rechtstreekse (onder)aannemer behoort tot de risicosectoren
De Vlaamse regering heeft de volgende sectoren aangeduid als ‘risicosectoren’:

• de bouwsector;
• de schoonmaaksector;
• de vleessector;
• pakketbezorgers in opdracht van postdiensten. 

Vanaf 1 januari 2026 moet je als professionele opdrachtgever of aannemer voldoen aan 2 verplichtingen:

1. in het bezit zijn van een schriftelijke verklaring van de (onder)aannemer waarin deze bevestigt geen    illegaal verblijvende derdelanders tewerk te stellen als werknemer of zelfstandige;
2. voldoen aan de zorgvuldigheidsplicht. 

Situatie 2: jouw rechtstreekse (onder)aannemer behoort niet tot de risicosectoren
Vanaf 1 januari 2026 moet je als professionele opdrachtgever of aannemer voldoen aan 1 verplichting:

1. in het bezit zijn van een schriftelijke verklaring van de (onder)aannemer waarin deze bevestigt geen illegaal verblijvende derdelanders tewerk te stellen als werknemer of zelfstandige. 

Risicosectoren
Om na te gaan of er voldaan moet worden aan de zorgvuldigheidsplicht, is het noodzakelijk om na te gaan of jouw rechtstreekse (onder)aannemer deel uitmaakt van een risicosector. Deze zorgvuldigheidsplicht kan dus ook van toepassing zijn indien je zelf niet behoort tot één van de risicosectoren maar je (onder)aannemer wel.

(1)   Bouwsector
Hiermee wordt o.a. bedoeld: werken in onroerende staat en de levering van stortklaar beton. Voor het toepassingsgebied wordt verwezen naar dezelfde soort werkzaamheden waarvoor een ‘aangifte van werken’ moet gebeuren bij de RSZ (een werfmelding). Het toepassingsgebied is bijgevolg ruimer dan PC 124. 

Meer informatie kan je terugvinden op de website van de RSZ.

Let wel! Onder bepaalde grensbedragen ben je vrijgesteld van de ‘aangifte van werken’ bij de RSZ. Deze grensbedragen zijn hier niet van toepassing.

(2)   Schoonmaaksector
Het gaat hierbij om elke activiteit van reiniging en/of onderhoud die ook werk in onroerende staat is waarvoor een ‘aangifte van werken’ bij de RSZ moet gebeuren. Dit toepassingsgebied is wederom niet beperkt tot PC 121. 

Let wel! Onder bepaalde grensbedragen ben je vrijgesteld van de ‘aangifte van werken’ bij de RSZ. Ook hier zijn deze grensbedragen niet van toepassing.

(3)   Vleessector
Het toepassingsgebied betreft o.a. slachten, snijden en vleesbereiding. Het gaat om dezelfde werkzaamheden in de vleessector als de werken waarvoor een ‘aangifte van werken’ moet gebeuren bij de RSZ. Een gedetailleerde lijst met activiteiten kan je terugvinden op de website van de RSZ.

(4)   Pakketbezorgers in opdracht van postdiensten
Het toepassingsgebied omvat diensten van pakketbezorgers die werken in opdracht van postdiensten (bv. bpost). 

Nieuwe zorgvuldigheidsplicht en meldplicht
De zorgvuldigheidsplicht houdt in dat je een aantal documenten moet opvragen bij jouw rechtstreekse (onder)aannemer om aan te tonen dat deze geen illegaal verblijvende derdelanders tewerkstelt. Dit moet steeds vóór de aanvang van de werken gebeuren. 

Het gaat hierbij om:

• de identificatie- en contactgegevens van de (onder)aannemer;
• de persoonlijke gegevens, gegevens over het verblijf en de tewerkstelling van buitenlandse werknemers en zelfstandigen van de (onder)aannemer.

Afhankelijk van de situatie zal je andere documenten moeten opvragen. 

Situatie 1: derdelander heeft toelating tot arbeid en verblijfsvergunning van een EER-lidstaat
In dit geval worden buitenlanders met een nationaliteit van buiten de Europese Economische Ruimte (i.e. alle lidstaten van de Europese Unie, IJsland, Liechtenstein en Noorwegen) tewerkgesteld in België door een werkgever gevestigd in een lidstaat van de EER of Zwitserland. 

Wanneer er voldaan is aan strikte voorwaarden (Vander Elst-vrijstelling) zijn zij vrijgesteld van een Belgische toelating tot arbeid tijdens de tewerkstelling in België. Ze dienen onder meer in het land van de werkgever over een geldige verblijfsvergunning en toelating tot arbeid te beschikken.In dergelijk geval dient de aannemer de volgende gegevens te verzamelen:

• het bewijs van een geldig paspoort (of gelijkgestelde reistitel) van de derdelanders die de onderaannemer tewerkstelt of die zelfstandige beroepsactiviteiten uitoefenen in opdracht van de onderaannemer;
• de verblijfsvergunning of het bewijs van een recht op verblijf van meer dan 3 maanden in het land waar zij verblijven;
• het bewijs van de Limosa-melding (indien van toepassing);
• het bewijs van het A1-document of het bewijs dat de aanvraag werd gedaan.

Situatie 2: derdelander heeft toelating tot arbeid en verblijfsvergunning in België
In dit geval gaat het om tewerkstelling in België waarbij een verblijfsvergunning en toelating tot arbeid vereist is. Het betreft zowel een tewerkstelling bij een Belgische werkgever als een detachering naar België door een buitenlandse werkgever.  

In dergelijk geval dient de aannemer de volgende gegevens te verzamelen:

• het bewijs van een geldig paspoort (of gelijkgestelde reistitel) van de derdelanders die de onderaannemer tewerkstelt of die zelfstandige beroepsactiviteiten uitoefenen in opdracht van de onderaannemer;
• het bewijs van een wettig verblijf in België;
• het bewijs van een geldige Belgische toelating tot arbeid of beroepskaart van de derdelanders;
• de Dimona-melding (lokale tewerkstelling) of Limosa-melding indien van toepassing (detachering naar België door een buitenlandse werkgever).

Je moet de authenticiteit van de documenten niet beoordelen maar wel een marginale controle uitvoeren om na te gaan of het niet overduidelijk over een vervalsing gaat. Daarnaast moet je ook de geldigheidsdatum van de documenten nakijken. 

De digitale applicatie die zou worden voorzien om het verzamelen van deze gegevens te vergemakkelijken is tot op heden nog niet beschikbaar. 

Wanneer je één of meerdere gevraagde documenten niet ontvangt of wanneer deze documenten duidelijk vervalst zijn, moet je dit melden bij de Vlaamse Inspectie via het meldloket. Enkel indien je dit tijdig meldt, zal je voldaan hebben aan de zorgvuldigheidsplicht. Dit meldloket wordt momenteel ontwikkeld en zal beschikbaar zijn vanaf 1 januari 2026. 

Bewaartermijn
Je moet zowel de schriftelijke verklaring van de (onder)aannemer als de opgevraagde gegevens bewaren ter inzage van de inspectiediensten. Gelet op de verwerking van persoonsgegevens stelt Vlaanderen dat je deze documenten tot 5 jaar na de samenwerking mag bewaren. 

Sancties
Indien blijkt dat jouw rechtstreekse (onder)aannemer zich schuldig maakt aan illegale tewerkstelling, zal je steeds aansprakelijk zijn indien je niet voldaan hebt aan bovenstaande verplichtingen. 

Indien je niet voldoet aan bovenstaande verplichtingen én er wordt illegale tewerkstelling vastgesteld bij jouw (onder)aannemer, riskeer je als professionele opdrachtgever of aannemer volgende sancties:

• een gevangenisstraf van 6 maanden tot 3 jaar en/of een strafrechtelijke geldboete van € 4.800 tot € 48.000; of
• een administratieve geldboete van € 2.400 tot € 24.000.

De geldboete wordt vermenigvuldigd met het aantal werknemers op wie de inbreuk betrekking heeft. De vermenigvuldigde geldboete mag evenwel niet meer bedragen dan 100 maal de maximumgeldboete.

Let wel! Zelfs indien er voldaan is aan bovenstaande verplichtingen, er sprake is van een opdrachtgever-natuurlijke persoon die enkel voor privédoeleinden handelt of het gaat om inbreuken bij een onrechtstreekse (onder)aannemer,  kan je aansprakelijk worden gesteld indien de inspectiediensten kunnen aantonen dat je voorafgaand op de hoogte was van de illegale tewerkstelling.

Je kan meer informatie terugvinden op de website van de Vlaamse overheid. Hier wordt o.a. een checklist ter beschikking gesteld.

Bron: Besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 10 december 2010 tot uitvoering van het decreet van 10 december 2010 betreffende de private arbeidsbemiddeling, wat betreft de gedragscode uitzendactiviteiten, en het besluit van de Vlaamse Regering van 7 december 2018 houdende uitvoering van de wet van 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers, wat betreft de zorgvuldigheidsplicht bij ketenaansprakelijkheid, BS 2 december 2025.