Terug aan het werk na een Corona-infectie

Onze arbeidsartsen krijgen vaak de vraag wanneer iemand na een doorgemaakte Covid-19 infectie terug aan het werk mag of kan. Tegelijkertijd wil men vaak weten of men de mensen preventief kan testen: zowel hen die de ziekte hebben doorgemaakt als diegenen die niet ziek zijn geweest.  Of kunnen we geen toegangssysteem maken waarbij we de ‘verdachte’ gevallen kunnen weren?

Zoals altijd, en zeker in dit domein, is het antwoord ook hier niet zwart-wit. ‘Zeker in dit domein niet’ omdat, en dit is een term die tegenwoordig met de regelmaat van de klok gebruikt wordt,  ‘voortschrijdend inzicht’ de standpunten van zowel de medische als die van de politieke wereld regelmatig bijstelt. Wat vandaag nog als waar of als waarschijnlijk wordt aangenomen, blijkt morgen toch niet zo waterdicht te zijn.

Werkhervatting na een Covid-19-infectie
Misschien beginnen met het eenvoudigste: wanneer mag iemand, na een doorgemaakte Covid-19 infectie, terug aan het werk. Co-prev, de vereniging van externe preventiediensten, heeft hiervoor een aantal adviezen opgesteld. Onze arbeidsartsen zullen zich voornamelijk op deze adviezen baseren wanneer ze moeten beoordelen of een werknemer terug werkgeschikt is. In deze regels wordt geen onderscheid gemaakt tussen bevestigde gevallen en werknemers waar er een vermoeden van Covid-19-infectie was. Men voorziet wel uitzonderingen voor werkhervatting na een quarantaineperiode. Naast de adviezen van Co-prev bepalen de richtlijnen van Sciensano wat kan, wat mag en wat moet.

Werkhervatting is mogelijk:

• ten vroegste 7 dagen na het optreden van de eerste symptomen

EN

• na het volledig verdwijnen van de Covid-19-symptomen (koorts, ademhalingsmoeilijkheden, ziektegevoel…)

Symptomen die reeds voor de Covid infectie aanwezig waren (bijv. hoesten bij iemand met chronische bronchitis) hoeven natuurlijk niet verdwenen te zijn. Hetzelfde kan gezegd worden over het geur- en smaakverlies dat vaak gepaard gaat met deze infecties: het kan maanden duren vooraleer deze symptomen verdwijnen.

Werkhervatting impliceert tijdens de epidemische fase nog altijd zoveel als mogelijk telewerk. Dit is natuurlijk lang niet altijd mogelijk (bouw, maakindustrie, horeca, winkels…). Indien men fysiek op de arbeidsplaats aanwezig moet zijn, moet men bij werkhervatting natuurlijk zeer strikt de hygiënische maatregelen (hoesten, niezen, handen wassen…) en de social distancing (1.5 meter-regel) handhaven. Als de nodige social distance niet kan gegarandeerd worden, moet gedurende minstens 14 dagen een mondmasker gedragen worden.

Werkhervatting na een periode van quarantaine
Door de intensifiëring van de contacttracing zullen meer en meer werkgevers geconfronteerd worden met medewerkers die 2 weken preventief in quarantaine geplaatst worden. Misschien eerst en vooral vermelden dat niet ieder contact als hoogrisico beoordeeld wordt. Men maakt het onderscheid tussen hoog- en laagrisicocontacten. Deze beoordeling zal door de contacttracers, in samenwerking met de behandelend geneesheer en de coronapatiënt gemaakt worden. Een laagrisicocontact hoeft niet in quarantaine en kan gewoon verder werken. Hier wordt wel gevraagd om de sociale contacten zoveel mogelijk te beperken en de social distancing zo goed mogelijk te respecteren. Bij verplaatsingen buitenhuis moet men een mondmasker dragen.

Anders is het gesteld met mensen die als hoogrisicocontact gecatalogeerd worden. Deze moeten 14 dagen in thuisquarantaine (ook al hebben ze zelf geen symptomen). Deze mensen zullen ook bij aanvang van de quarantaineperiode getest worden op Covid-19-besmetting. Is het resultaat van deze test negatief, dan nog kan er na 5 dagen een nieuwe test worden afgenomen, maar het laatste risicocontact moet dan wel minstens 9 dagen geleden zijn. Is ook deze test negatief, dan kan de quarantaine beëindigd worden. Indien men ervoor kiest geen tweede test af te nemen, dan duurt de isolatie sowieso 14 dagen. De arts zal normaal een ‘getuigschrift van quarantaine’ opmaken voor niet zieke werknemers die in quarantaine moeten. Dit getuigschrift vermeldt dat de werknemer weliswaar arbeidsgeschikt is, maar dat hij zich niet naar de arbeidsplaats mag begeven. Hij of zij kan dan eventueel telewerken of, indien dit niet mogelijk is, op tijdelijke werkloosheid gaan.

Als een werknemer in quarantaine op een gegeven moment ziektesymptomen begint te vertonen, dan wordt hij een ‘verdacht’ of een ‘bevestigd geval’ (afhankelijk van het resultaat van een eventuele test).

Preventief testen van werknemers
Veel werkgevers willen zekerheid dat iemand die om wat voor reden dan ook thuis is geweest, niet met het virus besmet is: ‘Kunnen we, vooraleer we onze werknemers tot het bedrijf toelaten, geen test uitvoeren?’ is een vaak terugkerende vraag. Vanuit medisch standpunt heeft dit echter weinig of geen zin. Enerzijds zullen mensen met klachten (koorts, hoesten…) slecht in 10% van de gevallen positief testen. Zich ‘grieperig’ voelen betekent dus, ook in deze bizarre tijden, geen automatische diagnose van Corona-infectie.

Anderzijds blijft een test op Covid-19 een momentopname en biedt ze dan ook geen absolute zekerheid. De test geeft in het beste geval enkel uitsluitsel over het moment van testen: als iemand op maandag getest wordt, dan weet men vaak pas één of twee dagen later wat het resultaat is. Men kan dan m.a.w. op woensdag stellen dat de werknemer op maandag ‘waarschijnlijk’ geen Corona had. Of dit op woensdag nog zo is, kan men enkel maar vermoeden maar nooit met zekerheid zeggen. ‘Waarschijnlijk’ ook omdat een test nooit volledig waterdicht is. Een test kan ook een vals-negatief resultaat opleveren. Allerlei factoren (te vroeg testen, slechte afnametechniek…) maken dat ongeveer 15 à 30% van de testen vals negatief zijn: de test zegt m.a.w. dat er geen infectie is, terwijl die er in werkelijkheid wel is. Dikwijls levert een tweede test, bij aanhoudende symptomen, na een aantal dagen dan wel een positief resultaat op.

De PCR-testen waarmee besmetting wordt opgespoord gaan delen van het erfelijk materiaal van het virus opsporen. Deze test kan echter lang na de besmetting positief blijven: men blijft ‘resten’ van het virus detecteren ook al is de patiënt al lang niet meer ziek en ook niet meer besmettelijk. Deze parameter kan dan ook niet gebruikt worden om te bepalen of iemand het werk kan of mag hervatten.

Het testen van mensen levert ook een vals gevoel van veiligheid op: de groep die aanwezig is, is getest en we zijn dus veilig. Het risico is niet ondenkbeeldig dat men zich minder aan de opgelegde maatregelen gaat houden, want er is toch geen risico.

Het opsporen van antistoffen tegen het virus heeft mogelijks nog minder nut in het bepalen van de arbeidsgeschiktheid. Deze antistoffen zijn meestal pas na 1 à 2 weken aantoonbaar in het bloed. Maar ook hier zijn er weer een ganse reeks verstorende zaken. Zo is het niet zeker dat iedereen die met het coronavirus besmet is geweest antistoffen aanmaakt. Men weet ook nog niet hoe lang de antistoffen in het bloed aanwezig blijven en of ze wel effectief beschermen tegen een herinfectie. Er zijn immers al gevallen beschreven waar mensen 2 keer met het virus besmet zijn geraakt.

Temperatuur meten dan maar?
Alhoewel we dit zeer vaak zien gebeuren (denk bijvoorbeeld aan luchthavens) is het nut van deze methode ook niet heel duidelijk. Meestal zal men de lichaamstemperatuur ‘schatten’ door een meting ter hoogte van het voorhoofd. We schrijven bewust ‘schatten’ omdat deze meting door verschillende factoren kan verstoord worden. In de koudere periodes van het jaar zal, zeker bij mensen die een tijdje buiten geweest zijn (bijv. met de fiets gekomen, een stukje moeten wandelen van de parking, het station…) het resultaat kunstmatig laag zijn. Ook mensen met een lichte verhoging kunnen op deze manier de controle nog passeren. Werknemers kunnen eventueel koortswerende medicatie genomen hebben, en op deze manier ook negatief testen. Anderzijds kunnen externe factoren (temperatuur, fysieke inspanning…) de huidtemperatuur doen stijgen; Mensen zijn trouwens al besmettelijk een tot twee dagen voor de symptomen optreden.

Wat kan, wat kan niet?
Niet alleen medisch stuiten we in deze materie op bezwaren, ook juridisch ligt dit soort testen moeilijk. Zowel de Codex over het welzijn op het werk als andere wetgeving (o.a. m.b.t. privacy, gegevensbescherming en GDPR, discriminatie…) maken dat in principe noch temperatuurmetingen noch testen op besmetting of op immuniteit toegelaten zijn. 

De arbeidsinspectie kan zich in bepaalde gevallen wel vinden in het meten van temperatuur (alhoewel ze zelf er het nut niet van inzien).

Wat dan wel?
De arbeidsarts kan een rol spelen in het bepalen of een werknemer het werk kan hervatten. Hij of zij kan contact opnemen met de behandelend geneesheer om het medisch dossier te bespreken. Ook met de werknemer zelf zullen een aantal zaken overlopen worden: wat is het verloop van de ziekte geweest? Sedert wanneer symptomen? Wanneer eventueel positief getest? Hoe is de ziekte verlopen? Sinds wanneer symptoomvrij? Hoe is de toestand nu…?

De antwoorden op al deze vragen kan een antwoord geven op de vraag of de werknemer al dan niet het werk kan hervatten en wat de eventuele randvoorwaarden zijn.